धितोपत्र बोर्डले बुक-बिल्डिङ्ग बिधीबाट धितोपत्र निष्काशन गराउन "बुक-विल्डिङ्ग सम्बन्धी निर्देशिका"को मस्यौदा हालै सार्बजनिक गरेकोथियो। निर्देशिकाको उदेश्य "धितोपत्र दर्ता तथा निष्काशन नियमावली, २०७३" मा बुक-विल्डिङ्ग सम्बन्धमा गरिएको ब्यबस्थालाइ प्रक्रियागत रुपमा थप व्याख्या र परिभाषित गर्नु हो। २०७६ मा यो नियमावली संसोधन गरि बुक-बिल्डिङ्ग बिधीलाई धितोपत्र निष्काशन प्रक्रियामा सामेल गराईएको थियो।
नियमावली र मस्यौदा निर्देशिकाले बुक-बिल्डिङ्ग बिधीको प्रकृयालाइ सहि र प्रष्ट तरिकाले व्याख्या गरेको छैन। दुवै कानुन यस प्रक्रियाबारे अस्पष्ट छन्। ने
बुक-बिल्डिङ्ग धितोपत्र निष्काशनको नयाँ अबधारणा भएकाले लगानीकर्ताहरुमा चासो र जिज्ञासा रहेको पाइन्छ। यसबारे थप बहस र छलफल आबश्यक छ। यस लेखमा बुक-बिल्डिङ्ग प्रक्रियालाइ अन्तर्रास्ट्रिय अभ्यास र मापदण्ड अनुरुप ब्याख्या गर्ने कोसिस गरिएको छ।
के हो बुक बिल्डिंग : बुक-बिल्डिंग धितोपत्रको निष्काशन मूल्य पत्ता लगाउने बिधी हो। यसमा सर्बप्रथम कुनै मुल्यांकन बिधीको आधारमा धितोपत्रको बित्तिय मुल्यांकन गरिन्छ। सो मुल्यांकन रकममा केहि प्रतिशतले थपघट गरेर निष्कासन मुल्यको दायरा तोकिन्छ र संभावित लगानीकर्ताबाट उनीहरुले खरिद गर्न चाहेको आसय मूल्य र सख्यामा आबेदन माग गरिन्छ। प्राप्त आसय मुल्य र सेयर संख्याको आधारमा लगानीकर्ताले तिर्न चाहेको "भारित औसत मूल्य" (मस्यौदा निर्देशिकाले औसत मूल्य भनेको छ, जुन सहि होइन) गणना गरिन्छ। यहि मूल्य नै धितोपत्रको निष्काशन मूल्य (कट-अफ प्राईस) हुन्छ। लगानीकर्तालाई यहि निष्काशन मूल्यमा समानुपातिक हिसाबले धितोपत्रको बांडफांड गरिन्छ।
बुक-बिल्डिंगले धितोपत्रको चुस्त मूल्य निर्धारण गर्ने भएकाले अन्तर्राष्ट्रिय अभ्यासमा यसको ब्यापक प्रयोग हुन्छ। यसबिधीमा लिड-अन्डरराइटरको भूमिका महत्वपूर्ण हुन्छ। धितोपत्र निष्काशन गर्ने कम्पनीले कुनै इन्भेस्टमेन्ट बैंकलाइ लिड-अन्डरराइटर नियुक्ति गरेपछि बुक-बिल्डिंगको प्रक्रिया सुरु हुन्छ।
लिड-अन्डरराइटर: लिड-अन्डरराइटरको कार्य बुक-बिल्डिंग बिधीको सहि प्रयोग गरेर धितोपत्रको निष्काशन मूल्य पत्ता लगाउने हो। लिड-अन्डरराइटरलाई नेपालमा निष्कासन प्रबन्धक भनिन्छ भने अन्तर्राष्ट्रिय अभ्यासमा अवस्था हेरी लिड-म्यानेजर वा बुक-रनर पनि भनिन्छ।
लिड-अन्डरराइटरले धितोपत्र निष्कासनको सम्पूर्ण ब्यबस्थापन गर्छ। उसले निष्काशनको हरेक कानुनी प्रक्रिया अपनाउने, निष्काशन कम्पनीलाई विवरणपत्र लगायत अन्य कागजात तयार पार्न सल्लाह र सुझाब दिने, निष्कासन गरिने धितोपत्रको बित्तिय मुल्यांकन गर्ने, निष्काशन रकमको आकार र मुल्यको दयारा प्रस्ताब गर्ने, निष्काशन मुल्य तय गर्ने र धितोपत्रको अन्डरराइटिंग गराउने कार्य गर्छ।
लिड-अन्डरराइटरले अपनाउने बुक-
१. धितोपत्रको मूल्यांकन : बुक-बिल्डिंगमा पहिलो कार्य धितोपत्रको मूल्यांकन गर्नु हो। लिड-अन्डरराइटरले बास्तबिक र प्रक्षेपित बित्तिय तथ्यांक र सुचना संकलन गरेर एक वा बढी मुल्यांकन बिधीको प्रयोग गरी निष्कासन गरिने धितोपत्रको बित्तिय मुल्यांकन गर्दछ। कम्पनीको वित्तीय अवस्था, सम्पत्तिको गुण, वासलात, आम्दानी/खर्चको अनुमान, नगद प्रवाह र प्रक्षेपणका तथ्यांकले मुल्यांकन रकम निर्धारण गर्दछन। बित्तिय तथ्याँक राम्रो भए धेरै र नराम्रो भए थोरै मुल्यांकन हुन्छ। अन्डरराइटरहरुले पनि आ-आफ्नो तर्फबाट लिड-अन्डरराइटरले गरेको बित्तिय मुल्यांकन सहि र बास्तबिक भए/नभएको सुनिस्चित गरेका हुन्छन। निष्काशन कम्पनी आफ्नो धितोपत्रको मूल्य तोक्न स्वतन्त्र भएपनि मनपरी गर्न भने सक्दैन।
४. बोलकबोल: लिड-अन्डरराइटरले निष्
मानौं कुनै कम्पनीको बित्तिय मुल्यांकन प्रति सेयर रु.२०० छ। यो रकममा २०% ले घटबढ गर्दा हुने आउने रु.१६० र रु.२४० बिच कहिँपनि निष्काशन मुल्यको दायरा तोक्न सकिन्छ। मानौं लिड-अन्डरराइटरले निष्का
५. मूल्य निर्धारण : संभावित लगानीकर्ताबाट माग गरिएको सेयर सख्या र मूल्यलाई तालिका बनाएर भारित औसत मूल्य गणना बिधिद्वारा निष्कासनको मूल्य निर्धारण गरिन्छ। यहि भारित औसत मूल्य नै निष्कासन मूल्य (कट-अफ प्राइस) हो। बुक-बिल्डिंग बिधीको मुख्य प्रयोजन यहि हो।
माथिकै उदाहरणमा मानौं भारित औसत मूल्य रु. २०८ आयो भने यो नै अन्तिम निष्काशन मूल्य हुन्छ।
६. प्रकाशन : मूल्य निर्धारण पश्चात लिड-अन्डरराइटरले लगानीकर्ताहरुले खरिद गर्न चाहेको सेयर संख्या र तिर्न चाहेको मुल्यको विवरणलाइ सार्बजनिक जानकारीको लागि प्रकाशित गर्नेछ। यस्तो प्रकाशन लिड-अन्डरराइटरले आफ्नो वेबसाईटमा प्रकाशन गरेर वा आबेदकहरुलाई ईमेल पठाएर जानकारी दिनसक्छ।यसको उदेश्य निष्कासनमा पारदर्शिता कायम गर्नु हो।
७. बाँडफाँड : लगानीकर्तालाई निष्काशन मूल्य रु. २०८ प्रति सेयरका दरले उनीहरुको मागको अनुपातमा सेयरको बाँडफाँड गरिन्छ। रु. २०८ भन्दा बढीमा आबेदन गर्नेले बढी रकम फिर्ता पाउछ। यो भन्दा कममा आबेदन गर्नेले सेयर खरिद गर्न चाहेमा थप रकम जम्मा गर्नुपर्ने हुन्छ तर उनीहरु यो खरिद गर्न बाध्य हुँदैनन।
बुक-बिल्डिंगमा आबेदनको गरिएको सेयर शंख्याको अनुपातमा बाडफाँड गरिने हुँदा "धितोपत्र निष्काशन तथा बाँडफाँट निर्देशिका, २०७४" लागु हुँदैन। यसको जानकारी विवरणपत्रमा दिनुपर्छ। बुक-बिल्डिंगमा निष्काशन कार्य १५ दिनमा सक्नुपर्छ। अन्तर्राष्ट्रिय अभ्यासमा यो कार्य ३ दिनमा हुनेहुँदा १५ दिनलाइ ३ वा ५ दिनमा ल्याउन सकिन्छ।
अन्तर्राष्ट्रिय अभ्यासमा लिड-अन्डरराइटरलाइ धितोपत्र निष्कासनमा धेरै लचकता हुन्छ। प्रक्रिया सार्बजनिक गरेर उसले धेरै कार्य आफ्नो तजबिजमा गर्नसक्छ। उसले निष्काशन कम्पनीको सहमतिमा निष्कासन मुल्यको दायरा परिबर्तन गर्नसक्छ। लगानीकर्ताहरुले पनि बाँडफाँड पहिले माग गरिएको सेयर संख्या र मुल्यमा परिबर्तन गर्नसक्छन। बाँडफाँड पश्चात सेयर खरिद नगर्नपनि सक्छन। धेरै सेयर खरिद गर्ने उदेश्यले धेरै मूल्यमा धेरै सेयरको माग गरिएको आबेदन लिड-अन्डरराइटरले रद्द गर्नसक्छ। बिबरणपत्रमा "ग्रिन-
आंशिक बुक बिल्डिंग : यसमा ठुला र सिमित संस्थागत लगानीकर्ताबाट मात्र उनीहरुले खरिद गर्न चाहेको सेयर शंख्या र तिर्न चाहेको मूल्यको विवरण संकलन गरेर निष्काशन मुल्य निर्धारण गरिन्छ। यो नै बाँकी आबेदकहरुको लागी निष्काशन मूल्य हुन्छ। बोर्डले मस्यौदा निर्देशिकामा गरेको ब्यबस्था आंशिक बुक-बिल्डिंग बिधीसंग धेरै मिल्न जान्छ।
निष्कर्ष: बुक-बिल्डिंग बिधीको सफलता लिड-अन्डरराइटरको भूमिका र दक्षतामा भर पर्दछ।अन्तर्राष्ट्रिय अभ्यास र मान्यता अनुरुप बुक-बिल्डिंगको कार्य लिड-अन्डरराइटरलाई स्वतन्त्र रुपमा गर्न दिईनुपर्दछ। नियमावली र निर्देशिकाले लिड-अन्डरराइटरको कार्य र भूमिकालाई अनाबश्यक हस्तक्षेप गरी सकुचित र जटिल बनाउनु हुँदैन। उसलाई स्वतन्त्र रुपमा कार्य गर्न दिंदा नै बुक-बिल्डिंग बिधीले अपेक्षित परिणाम दिन्छ। पुंजीबजारको अबधारणा पनि यहि हो।
मुक्ति अर्याल // Twitter: @isdbr
No comments:
Post a Comment